Zespół jelita drażliwego (IBS) – objawy, przyczyny i leczenie

Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekła dolegliwość, która dotyka milionów ludzi na całym świecie, w tym około 3,8% populacji. To schorzenie, które może znacząco wpływać na jakość życia, objawia się nawracającymi bólami brzucha, wzdęciami oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień. Co ciekawe, IBS jest znacznie częstszy u kobiet, które zmagają się z tą przypadłością nawet do trzech razy częściej niż mężczyźni. Dla wielu pacjentów zrozumienie przyczyn i objawów IBS jest kluczowe, aby skutecznie radzić sobie z tą trudną dolegliwością. Warto przyjrzeć się bliżej tej powszechnej chorobie, jej rodzajom oraz wpływowi, jaki mają na nią czynniki takie jak stres, dieta i mikrobiota jelitowa.

Choroba IBS – co to jest i jak często występuje?

Zespół jelita drażliwego (IBS) to powszechna dolegliwość, która może być bardzo uciążliwa. Jest to przewlekła choroba układu pokarmowego, której typowym objawem są nawracające bóle brzucha. Często towarzyszą im również wzdęcia i problemy z regularnym wypróżnianiem.

IBS dotyka wiele osób. Statystyki wskazują, że dotyczy on od 3,8% populacji świata, czyli mniej więcej od 1 na 11 do 1 na 26 osób. Częstotliwość występowania tej choroby jest zróżnicowana i wynosi od 10% do 20%. U dzieci obserwuje się ją rzadziej, bo u około 8,8% z nich. Kobiety cierpią na to schorzenie od 1,5 do 3 razy częściej niż mężczyźni.

Rodzaje IBS – IBS biegunkowe i IBS zaparciowe

W zespole jelita drażliwego (IBS) wyróżniamy cztery zasadnicze postacie, a każda z nich charakteryzuje się odrębnymi symptomami. Mówimy o:

• IBS z przewagą biegunek (IBS-D), gdzie dominują częste, wodniste stolce, szczególnie rano lub po posiłkach,
• IBS z przewagą zaparć (IBS-C), który objawia się chronicznymi trudnościami z wypróżnianiem i twardymi, zbitymi stolcami,
• IBS o typie mieszanym (IBS-M),
• IBS niesklasyfikowany (IBS-U).

Ze względu na różnorodność objawów, każdy z tych podtypów wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego oraz specyficznych zaleceń dietetycznych. Właściwa diagnoza, pozwalająca na określenie dominującego typu IBS, jest więc kluczowa dla skutecznego leczenia i poprawy komfortu życia pacjenta.

Objawy choroby IBS – jak je rozpoznać?

Przyczyny choroby IBS – co wpływa na rozwój?

Przyczyny zespołu jelita drażliwego (IBS) pozostają zagadką, choć naukowcy są zgodni, że na jego rozwój wpływa szereg czynników. Kluczową rolę odgrywają złożone interakcje pomiędzy mózgiem a jelitami, a także to, co jemy i nasze genetyczne predyspozycje. Nie bez znaczenia jest również stres, który pogarsza objawy u wielu pacjentów – szacuje się, że dotyka on od połowy do nawet 80% osób z IBS.

Co zatem konkretnie wywołuje IBS? Przyjrzyjmy się bliżej najważniejszym elementom:

• zakłócenia w osi mózgowo-jelitowej: ta skomplikowana sieć połączeń, łącząca mózg z jelitami, reguluje ich wzajemną komunikację. Kiedy ta komunikacja szwankuje, może pojawić się nadwrażliwość trzewna i zmiany w sposobie funkcjonowania jelit,
• wpływ diety: niektóre składniki naszej diety mogą zaostrzać objawy IBS. Przykładem jest dieta bogata w FODMAP, czyli fermentowane oligo-, di-, mono-sacharydy i poliole. Warto obserwować, jak reagujemy na różne produkty,
• uwarunkowania genetyczne: dziedziczone geny mogą zwiększać ryzyko wystąpienia IBS, co oznacza, że predyspozycje genetyczne odgrywają istotną rolę,
• stres i jego wpływ: zarówno stres psychiczny, jak i emocjonalny, odbijają się na pracy jelit. Często obserwuje się, że nasilenie objawów IBS idzie w parze z poziomem stresu,
• przebyte infekcje jelitowe: infekcje jelitowe w przeszłości mogą zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju IBS poinfekcyjnego (IBS-PI), stanowiąc tym samym ważny czynnik ryzyka,
• zaburzenia mikroflory jelitowej (dysbioza): zmiany w składzie mikroflory jelitowej wpływają na procesy zapalne i funkcjonowanie jelit. Te zaburzenia mogą przyczyniać się do rozwoju IBS.

Mikrobiota jelitowa a choroba IBS – jak dysbioza wpływa na zdrowie?

Mikrobiota jelitowa odgrywa fundamentalną rolę dla naszego zdrowia, jednak u osób z zespołem jelita drażliwego (IBS) często występują zaburzenia w jej składzie, określane mianem dysbiozy.

Szacuje się, że dysbioza dotyka nawet połowy pacjentów z IBS, a zmiany zachodzące w mikrobiocie mogą nasilać nieprzyjemne objawy choroby. Z tego powodu, przywrócenie równowagi w mikrobiocie jelitowej jest istotne dla poprawy komfortu życia osób zmagających się z IBS.

Badania wskazują, że u pacjentów z IBS występują charakterystyczne odchylenia od normy. Często obserwuje się u nich obniżony poziom bakterii z rodzajów:

• Lactobacillus,
• Bifidobacterium.

Dodatkowo, może wzrastać populacja bakterii:

• Streptococcus,
• E. coli,
• Clostridium spp.

Nie można również pominąć SIBO, czyli zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, który diagnozowany jest u części osób cierpiących na IBS.

Diagnostyka i leczenie zespołu jelita drażliwego

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego (IBS) to w dużej mierze efekt uważnej rozmowy lekarza z pacjentem i zebrania szczegółowego wywiadu medycznego. Dodatkowo, kluczowe jest, by pacjent spełniał Kryteria Rzymskie IV – mówią one o nawracającym bólu brzucha, który musi dokuczać przynajmniej raz w tygodniu w ciągu ostatnich trzech miesięcy.

Terapia IBS koncentruje się przede wszystkim na łagodzeniu uciążliwych objawów i poprawie komfortu życia. W tym celu wykorzystuje się zarówno farmakoterapię, czyli leczenie za pomocą odpowiednich leków, jak i metody niefarmakologiczne. Często ulgę przynosi zmiana dotychczasowej diety oraz modyfikacja stylu życia na zdrowszy.

Metody farmakologiczne i nie tylko

W terapii zespołu jelita drażliwego (IBS) wykorzystuje się szereg zróżnicowanych podejść. Oprócz farmakoterapii, której zadaniem jest łagodzenie dokuczliwych dolegliwości, stosuje się również psychoterapię oraz modyfikacje w sposobie odżywiania. Psychoterapia wspiera pacjentów w efektywnym radzeniu sobie ze stresem, który potrafi zaostrzyć objawy IBS. Skuteczna walka ze stresem jest kluczowym elementem kompleksowego leczenia.

Dieta FODMAP w zespole jelita drażliwego – co jeść a czego unikać?

Jak zmiana stylu życia wpływa na objawy IBS?

Wprowadzenie zmian w codziennym funkcjonowaniu może przynieść ulgę osobom zmagającym się z IBS. Aktywność fizyczna, włączona na stałe do planu dnia, to fundament poprawy. Równie istotne jest radzenie sobie ze stresem, a skuteczne mogą okazać się praktyki takie jak joga czy medytacja, pozwalające odzyskać wewnętrzny spokój.

Oprócz tego, dieta ma niebagatelny wpływ na komfort życia. Unikanie sytuacji i bodźców wywołujących stres jest równie ważne, a te dwa elementy, połączone razem, mogą znacząco podnieść jakość życia osób cierpiących na zespół jelita drażliwego. Kluczem do sukcesu są niewielkie, ale systematycznie wprowadzane zmiany.